आज (6 फेब्रुवारी) महाराज सयाजीराव गायकवाड यांचा स्मृतिदिन. त्यानिमित्त जाणून घेऊयात त्यांच्या विषयी सविस्तर माहिती…
- नाशिक जिल्ह्यातील कवळाणे या गावी जन्मलेले गोपाळ काशिराम गायकवाड हे बडोद्याचे महाराजा खंडेराव गायकवाड यांच्या मृत्यूनंतर बडोद्याच्या राजघराण्यात दत्तक गेले आणि ते झाले महाराजा खंडेराव गायकवाड!
- सयाजीराव महाराजांनी आपल्या संस्थानात अनेक सामाजिक सुधारणा घडवून आणल्या. पं. मदनमोहन मालवीय तर त्यांना ‘हिंदुस्थानातील एकमेव आदर्श राजा’ म्हणत.
- न्यायव्यवस्थेत सुधारणा, ग्रामपंचायतींचे पुनरुज्जीवन, सक्तीच्या प्राथमिक शिक्षणाची सोय, गरीब गरजू विद्यार्थ्यांना शिष्यवृत्ती, औद्योगिक प्रशिक्षण व कला शिक्षणाची सोय, हरिजनांसाठी शाळा, अस्पृश्यता निवारण.. किती किती सांगावे?
- अत्यंत पुरोगामी विचारांच्या या राजाने राष्ट्रीय सामाजिक परिषदेचे अध्यक्षपदही भूषविले. लो. टिळक, अरविंद घोष यांच्याशी संबंध असणाऱ्या या राजाने 1886 मध्ये मुंबईत ज्योतिराव फुले यांना ‘महात्मा पदवी दिली.
- सयाजीरावांनी 1882 साली हरिजनांसाठी 18 शाळा काढल्या. डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर यांना शिक्षणासाठी शिष्यवृत्ती दिली, आणि त्यांची संस्थानात उच्च पदावर नेमणूकही केली.
- महाराजा सयाजीराव गायकवाड यांच्या मदतीने अनेक साहित्यिक, प्रकाशक यांनी आपली कारकीर्द घडवली. केवळ साहित्यिकच नाहीत शैक्षणिक, शेती क्षेत्र, सामाजिक सुधारणा, न्याय अशा अनेक बाबतीत त्यांनी कार्य केले.
- या लोकमंगल राजाचे 6 फेब्रुवारी 1939 रोजी हृदयविकाराच्या झटक्याने वडोदरा येथे निधन झाले.
